Για ποιον πόλεμο μιλούσε ο Ηράκλειτος;

Για ποιον πόλεμο μιλούσε ο Ηράκλειτος; Επειδή αύριο στο «Γιουρογκρούπ» θα διεξαχθεί «η μάχη των μαχών» σε ένα «πόλεμο» που διαρκεί από τις 25 Ιανουαρίου 2015, ημέρα κατά την οποίαν ο ελληνικός λαός έδωσε νέα εντολή στο ποιος θα κυβερνήσει τη χώρα, για να διαπραγματευθεί με τους εταίρους και δανειστές μας μια νέα και έντιμη συμφωνία, είναι μια ευκαιρία να καταθέσουμε ορισμένες απόψεις και για έναν άλλο «πόλεμο» για τον οποίον μιλούσε ο αρχαίος μας πρόγονος Ηράκλειτος ο οποίος, κατά την ταπεινή μας άποψη, παρερμηνεύθηκε από ορισμένους σημερινούς ανθρώπους!.. ΠΡΩΤΑ-πρώτα ας δούμε με λίγα λόγια ποιος ήταν Ηράκλειτος (6ος-5ος αι. π.Χ.), ο οποίος, όπως όλοι γνωρίζουν, ήταν ένας αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και καταγόταν από την Έφεσο. Ονομάστηκε «σκοτεινός» για το δύσκολο ύφος του και «κλαίων» για το χαρακτήρα του. Οι αρχαίες πηγές πληροφορούν πως η γενιά του Ηράκλειτου καταγόταν από τον Κόδρο, το βασιλιά της Αθήνας, του οποίου ο γιος Άνδροκλος ίδρυσε την Έφεσο. Για το λόγο αυτόν οι απόγονοι του Άνδροκλου ονομάζονταν βασιλιάδες και τους τιμούσαν ιδιαίτερα στην Έφεσο. Ο Ηράκλειτος παραχώρησε όλα τα δικαιώματα από την αριστοκρατική καταγωγή του στον αδελφό του και δεν ασχολήθηκε ποτέ με την πολιτική. Αποσύρθηκε στο ναό της Άρτεμης και άρχισε να συγγράφει. Τους συμπολίτες του τους βοηθούσε με τη διδασκαλία και το παράδειγμά του. Ο Διογένης Λαέρτιος διηγείται πως «μισανθρωπήσας... εν τοις όρεσι διητάτο, πόας σιτούμενος και βοτάνας», γεγονός που δείχνει την αδυναμία του να συμπολιτευτεί με το δήμο. Σύμφωνα με την ίδια πηγή πέθανε 60 χρονών. Έγραψε σύγγραμμα που επιγραφόταν πιθανόν «Περί φύσεως», από το οποίο σώθηκαν αποσπάσματα. Ο Ηράκλειτος θεωρεί ως πρώτη ουσία του κόσμου τη φωτιά, αντίθετα από το Θαλή που θεωρεί το νερό και τον Αναξιμένη που θεωρεί τον αέρα. Ο κόσμος, λέει, είναι ένας στην ολότητά του, δε δημιουργήθηκε από κανένα θεό ή άνθρωπο, αλλά ήταν, είναι και θα είναι αιώνια, μια ζωντανή φωτιά που ανάβει και σβήνει σύμφωνα με ορισμένους νόμους. Η φιλοσοφία του Ηράκλειτου κυριαρχείται από τη μεταφυσική σκέψη πως δεν υπάρχει καμιά ηρεμία και καμιά σταθερότητα, αλλά μια διαρκής ροή, μια αιώνια κίνηση, που δεν είναι μόνο μια απλή μετακίνηση αλλά μια εσωτερική αλλαγή. Κάθε σταθερότητα και ακινησία είναι απάτη των αισθήσεων: «Πάντα ρει». Η πραγματικότητα μοιάζει μ’ ένα ποτάμι που ρέει ασταμάτητα. Στο ίδιο νερό του δεν μπορούμε να μπούμε για δεύτερη φορά. Σ’ αυτή τη γενική ροή εξαφανίζονται και τα σταθερά όρια μεταξύ των αντιθέτων. Ημέρα και νύχτα, ζωντανό και νεκρό, ξύπνιο ή κοιμισμένο, νέο και γέρικο, είναι το ίδιο πράγμα. Το κύριο, το μόνο μόνιμο είναι αυτή ακριβώς η μεταβολή. Ο κόσμος είναι μια αρμονική σύνθεση των αντιθέτων, του όντος και του μη όντος. (Βλέπε και Εγκυκλοπαίδεια «Μαλλιάρης-παιδεία»_. Επιτρέψατέ μου στο σημείο αυτό να θυμίσουμε μία αρχαία ρήση που αποδίδεται στον Ηράκλειτο και η οποία αναφέρει το εξής: «Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς. Και τους μεν θεούς έδειξε, τους δε ανθρώπους, τους μεν δούλους εποίησε, τους δε ελευθέρους.» Εκ πρώτης όψεως το κείμενο δείχνει ότι ο Ηράκλειτος μιλάει για τον γνωστό πόλεμο που γνωρίζουμε. Τον πόλεμο με τα όπλα. Εάν όμως προσέξουμε περισσότερο το κείμενο θα δούμε ότι ο «σκοτεινός» φιλόσοφος δεν μιλάει ξεκάθαρα για τον αιματηρό πόλεμο, αλλά για τον όποιο «πόλεμο» κάνει ο άνθρωπος προς επιβίωση. Κι αυτού του είδους οι πόλεμοι είναι πάρα πολλοί είτε στον κοινωνικό, είτε στον πολιτικό, είτε στον επιστημονικό, είτε στον οικονομικό χώρο και όπου αλλού. Ακόμη και σήμερα, όταν βλέπουμε κάποιον ν’ ασχολείται με κάτι, τον ρωτάμε: «Με τι πολεμάς σήμερα;», πράγμα που σημαίνει ότι οι σημερινοί άνθρωποι βλέπουν τον πόλεμο το Ηράκλειτου σαν μία μάχη για επιβίωση του ανθρώπου και όχι αναγκαστικά με μία ένοπλη ρήξη προκειμένου ο ένας να κυριαρχήσει επί του άλλου. Κι επειδή ορισμένοι θεοποιούν τον πόλεμο, θα θυμίσουμε ότι οι ίδιοι οι αρχαίοι Έλληνες διοργάνωναν τους Ολυμπιακούς Αγώνες για να σταματούν έστω και για λίγες ημέρες οι πόλεμοι, προκειμένου να επικρατήσει η ειρήνη, την οποία κι αυτή είχαν θεοποιήσει! Μη λησμονούμε ότι η Ειρήνη ήταν προσωποποίηση της ειρηνικής κατάστασης των πραγμάτων, θυγατέρα του Δία και της Θέμιδας, θεάς της δικαιοσύνης και αδελφή της Ευνομίας και της Δίκης. Οι Αρχαίοι Έλληνες πολύ συχνά ίδρυαν βωμούς προς αυτήν μετά το πέρας των εχθροπραξιών. Γνωστά της επίθετα ήταν τα «Γλυκεία», «Βαθύπλουτος», «Πλουτοδότειρα», κ.α. Η αντίστοιχη θεά για τους Ρωμαίους ήταν η Παξ (Pax), η λατινική εκδοχή της. Πολύ γνωστό γλυπτό είναι αυτό του Κηφισόδοτου, πατέρα του Πραξιτέλη των αρχών του 4ου αιώνα π.Χ. που αναπαριστά την Ειρήνη να κρατά στην αγκαλιά της τον Πλούτο. Για το πότε οι αρχαίοι Έλληνες άρχισαν να λατρεύουν την Ειρήνη ως θεά, υπάρχουν δύο γνώμες: Ο Πλούταρχος αναφέρει στον «Βίο του Κίμωνος» ότι οι Αθηναίοι έστησαν για πρώτη φορά βωμό της θεάς έπειτα από τη νίκη τους στον Ευρυμέδοντα ποταμό. Οι Ισοκράτης και Κορνήλιος Νέπως γράφουν ότι ο βωμός της Ειρήνης στήθηκε για πρώτη φορά ύστερα από τη νίκη του Τιμοθέου κατά των Λακεδαιμονίων κοντά στη Λευκάδα. (Βλέπε και Βικιπαίδεια). Με σεβασμό και τιμή ΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΝ. ΣΑΚΚΕΤΟΣ Τετάρτη, 17 Ιουνίου 2014