Οι αόρατες ιδιότητες του Θεού, γράφει ο Απόστολος Παύλος, γίνονται νοητές στον άνθρωπο δια μέσου των δημιουργημάτων [1]. Οι λόγοι των όντων, που υπάρχουν σε όλα τα δημιουργήματα, μαρτυρούν τον δημιουργικό και συνεκτικό Θεό Λόγο. Και επειδή ο Θεός Λόγος είναι το δεύτερο πρόσωπο της μίας αδιαίρετης Τριαδικής Θεότητας, είναι φυσικό και οι λόγοι των όντων να μαρτυρούν κατά κάποιον τρόπο την Τριαδική Θεότητα.
Οι λόγοι των όντων υπάρχουν βέβαια και στον άνθρωπο. Δηλαδή ο άνθρωπος έχει εγκατεσπαρμένους στην ύπαρξή του «λόγους» που ανάγονται στον Θεό Λόγο. Έτσι γίνεται λόγος στην χριστιανική γραμματεία και για τον «σπερματικό λόγο», που παρέχει στον κάθε άνθρωπο του προβιβλικού και του εξωβιβλικού κόσμου κάποια μερική θεογνωσία.
Χαρακτηριστικές εδώ είναι οι επισημάνσεις που κάνει ο Αριστοτέλης στην αρχή του βιβλίου του Περί ουρανού για την τριαδικότητα που διακρίνεται στον κόσμο και για την χρήση του αριθμού τρία στις πραγματοποιούμενες ιεροτελεστίες: «Καθάπερ γαρ φασί και οι Πυθαγόριοι, το παν και τα πάντα τοις τρισίν ώρισται· τελετή γαρ και μέσον και αρχή τον αριθμόν έχει τον του παντός, ταύτα δε τα της τριάδος. Διό παρά της φύσεως ειληφότες ώσπερ νόμους εκείνης, και προς τας αγιστείας χρώμεθα των θεών τω αριθμώ τούτω…» [2]. Γνωστή εξ άλλου είναι και η σπουδαιότητα που είχε ο αριθμός τρία στους κύκλους των Νεοπλατωνικών.
Το ένα μοναδικό υποκείμενο στερείται νοήματος. Τα δύο υποκείμενα αποκτούν κάποιο νόημα υπάρξεως, αλλά η μεταξύ τους κοινωνία συνιστά ταυτόχρονα και έναν περιορισμό, γιατί δεν δημιουργεί ευρύτερο υπαρξιακό ορίζοντα. Όπως εύστοχα σημειώνετει, «οι δύο δεν ανοίγονται μόνο ο ένας στον άλλον, αλλά και κλείνονται. Ο άλλος δεν γίνεται μόνο παράθυρο, αλλά και τείχος για μένα» [3].
Ο Θεός που δημιούργησε και συνέχει την κτίση είναι ένας και Τριαδικός. Τα τρία πάλι πρόσωπα της Αγίας Τριάδος δεν αριθμούνται «κατά σύνθεσιν», αλλά ενώνονται «εν τη κοινωνία της Θεότητος» [4]. Έτσι υπάρχει πάντοτε ένας Θεός με τρία πρόσωπα η υποστάσεις. «Ημίν δε μοναρχία το τιμώμενον», λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος· «μοναρχία δε , ουχ ην εν περιγράφει πρόσωπον… αλλ’ ην φύσεως ομοτιμία συνίστησι και γνώμης σύμπνοια και ταυτότης κινήσεως και προς το εν των εξ αυτού σύνευσις [5].
Ο Θεός κατά την διδασκαλία του Χριστιανισμού «αγάπη εστί» [6]. Και είναι ο Θεός αγάπη ως ομοούσια και αδιαίρετη Τριάδα προσώπων. Τα τρία πρόσωπα είναι ο ένας Θεός. Και ο ένας Θεός ει¬ναι τρία πρόσωπα: Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα. Ο Πατήρ αγαπά τον Υιό και προσφέρει σε αυτόν τα πάντα. Και ο Υιός αγαπά τον Πατέρα και ανταποδίδει σε αυτόν τα πάντα. Τέλος το Άγιο Πνεύμα, που εκπορεύεται από τον Πατέρα, είναι κοινό στον Υιό και τον Πατέρα.
Τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος είναι εντελώς ανοικτά μεταξύ τους· στο κάθε πρόσωπο υπάρχουν και τα δύο άλλα, αλληλοπεριχωρούνται. Η ασύλληπτη αυτή ενότητα του Τριαδικού Θεού με την ομοούσια φύση και την πλήρη περιχώρηση των προσώπων εκφράζει την φύση των διαπροσωπικών σχέσεων στο επίπεδο της θεολογίας, που προβάλλει ως ύψιστο ιδεώδες για τις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων.
Για να μάθει λοιπόν ο άνθρωπος την πραγματική αγάπη και να προχωρήσει προς τις αυθεντικές και σωστές διαπροσωπικές σχέσεις, πρέπει να γνωρίσει και να έχει ως πρότυπο τον Τριαδικό Θεό. Και επειδή η γνώση κάποιου πράγματος γίνεται με την συμπερίληψή του στην προσωπική ζωή αυτού που θέλει να το γνωρίσει, έπεται ότι και η γνώση του Θεού γίνεται με την συμπερίληψή του στην προσωπική ζωή του ανθρώπου.
Πως όμως μπορεί γίνει αυτό, όταν ο Θεός είναι υπερβατικός και απρόσιτος; Στο ερώτημα αυτό η ορθόδοξη Θεολογία απαντά ως εξής.
Ο υπερβατικός και απρόσιτος κατά την ουσία του Θεός γνωρίζεται μέσα στον κόσμο με τις ενέργειές του. Οι ενέργειες του Θεού αποκαλύπτουν τον ίδιο τον Θεό. Και οι ενέργειες, με τις οποίες γίνεται γνωστός ο Θεός στον κόσμο, είναι οι θεοφάνειες και οι εντολές του. Οι εντολές του Θεού εκφράζουν το είναι του, το ήθος του, την αγάπη του. Όποιος τηρεί τις εντολές του Θεού, γνωρίζει τον Θεό: «Εν τούτω γινώσκομεν ότι εγνώκαμεν αυτόν, εάν τας εντολάς αυτού τηρώμεν. Ο λέγων, έγνωκα αυτόν, και τας εντολάς αυτού μη τηρών, ψεύστης εστί, και εν τούτω η αλήθεια ουκ έστιν» [7].
Οι ενέργειες του Θεού που αποκαλύφθηκαν στον άνθρωπο «πολυμερώς και πολυτρόπως» [8] φανερώθηκαν με τον πληρέστερο τρόπο στο πρόσωπο του Χριστού. Επιπλέον ο Χριστός, ως «εικών του Θεού του αοράτου» [9], είναι το πρότυπο της κατασκευής του ανθρώπου. Στο πρόσωπο του Χριστού και με την τήρηση των εντολών του γνωρίζει ο άνθρωπος τον Θεό της αγάπης και βρίσκει το πραγματικό νόημα της ζωής και της υπάρξεώς του. Η αλήθεια για τον άνθρωπο βρίσκεται στην αλήθεια του Τριαδικού Θεού. Και η αλήθεια του Τριαδικού Θεού διατυπώνεται στο Τριαδικό δόγμα.
Πολλοί νομίζουν ότι το Τριαδικό δόγμα αφορά μόνο τους θεολόγους και θεωρούν ανώφελη την γνώση του, και πολύ περισσότερο την εγγύτερη εξέτασή του. Αλλά ακόμα και πολλοί θεολόγοι σήμερα δεν αποδίδουν στο δόγμα αυτό την βαρύτητα που έχει και δεν ενδιαφέρονται πραγματικά για το βαθύτατο νόημά του. Έτσι όμως δημιουργείται τεράστιο κενό στο περιεχόμενο της χριστιανικής πίστεως με καταλυτικές επιπτώσεις στην χριστιανική ανθρωπολογία και ηθική.
Ειδικότερα για το θέμα των διαπροσωπικών σχέσεων και την εν κοινωνία ζωή των ανθρώπων η σπουδαιότητα του Τριαδικού δόγματος είναι πρωταρχική. Θα μπορούσε να λεχθεί ότι το δόγμα αυτό προβάλλει το χριστιανικό ιδεώδες για τον ορθό προσανατολισμό και την σωστή ανάπτυξη του προσώπου και των διαπροσωπικών σχέσεων του ανθρώπου.
Η «κατ’εικόνα και καθ’ομοίωσιν» Θεού δημιουργία του ανθρώπου έχει τριαδολογική βάση και προοπτική. Σημαίνει δηλαδή ότι ο άνθρωπος η ακριβέστερα η ανθρωπότητα δημιουργήθηκε για να εικονίζει τον Τριαδικό Θεό. Σημαίνει ότι εικονίζει τον Τριαδικό Θεό και ότι καλείται να ζει και να υπάρχει κατά το πρότυπό του. Όπως ο ένας Θεός δεν υπάρχει ούτε ενεργεί μόνος, αλλά υπάρχει και ενεργεί ως τρία πρόσωπα, ως τρεις υποστάσεις, έτσι και ο άνθρωπος που εικονίζει τον ένα Τριαδικό Θεό δημιουργήθηκε για να ζει και να ενεργεί εν κοινωνία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου